Nền kinh tế Mỹ ngày càng phụ thuộc vào đầu tư AI

Đầu tư AI đang góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế Mỹ, nhưng sự phụ thuộc này cũng đặt ra những rủi ro tiềm ẩn cho nền kinh tế lớn nhất thế giới...

Thời gian gần đây, đầu tư của doanh nghiệp vào trí tuệ nhân tạo (AI) đã đóng góp đáng kể vào tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ. Đồng thời, đầu tư AI còn thúc đẩy xu hướng tăng của thị trường chứng khoán, làm gia tăng tài sản hộ gia đình, từ đó kích thích tiêu dùng.

Tuy nhiên, sự phụ thuộc này cũng đặt ra những rủi ro tiềm ẩn cho nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Theo tờ báo Wall Street Journal, đầu tư vào AI có thể đã chiếm tới một nửa tăng trưởng GDP của Mỹ, sau khi điều chỉnh lạm phát, trong 6 tháng đầu năm. Các cổ phiếu AI tăng giá cũng đã góp phần làm tăng tài sản hộ gia đình, khuyến khích người dân chi tiêu nhiều hơn. Ông Peter Berezin, chiến lược gia toàn cầu tại BCA Research, cho rằng nếu không có sự bùng nổ của AI, nền kinh tế Mỹ rất có thể đã rơi vào suy thoái.

NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA ĐẦU TƯ AI

Nếu loại bỏ đầu tư AI, bức tranh kinh tế sẽ trở nên ảm đạm hơn. Mặc dù tăng trưởng việc làm cao hơn dự kiến trong tháng 9, nhưng tốc độ tạo việc làm đã chậm lại trong năm nay và tỷ lệ thất nghiệp đang tăng dần. Đầu tư kinh doanh tư nhân, ngoại trừ các danh mục liên quan đến AI, hầu như không thay đổi kể từ năm 2019. Ngoài các trung tâm dữ liệu, các công trình xây dựng thương mại khác như trung tâm mua sắm hoặc tòa nhà văn phòng đang giảm.

Thực tế này cho thấy nền kinh tế Mỹ đang phụ thuộc nhiều hơn vào AI. Ông Stephen Juneau, một nhà kinh tế tại Bank of America, nhận định rằng AI là nguồn đầu tư duy nhất hiện nay trong nền kinh tế Mỹ. Ngân hàng Bank of America ước tính rằng chỉ 4 công ty gồm Microsoft, Amazon.com, Alphabet và Meta Platforms sẽ chi tổng cộng 344 tỷ USD cho đầu tư cơ bản trong năm nay, tăng từ 228 tỷ USD trong năm ngoái.

Ngân hàng Barclays ước tính rằng đầu tư vào phần mềm, thiết bị máy tính và trung tâm dữ liệu đã thúc đẩy tăng trưởng GDP khoảng 1 điểm phần trăm tính theo kỳ 1 năm trong nửa đầu năm 2025, trong đó AI đóng góp phần lớn dù không phải là toàn bộ.

Các con chip như sản phẩm của Nvidia chiếm phần lớn chi tiêu cho AI, nhưng hầu hết đều được nhập khẩu và phải được trừ khỏi tổng đầu tư để tính toán mức độ tác động đến sản lượng kinh tế trong nước. Dù vậy, đầu tư AI vẫn làm tăng sản lượng kinh tế 0,8% tính theo kỳ 1 năm trong nửa đầu năm - theo ước tính của Barclays. GDP đã tăng 1,6% trên cơ sở năm trong giai đoạn này. Nói cách khác, nếu không có sự tăng trưởng trong chi tiêu liên quan đến AI, tăng trưởng GDP sẽ chỉ là 0,8%.

Một số khoản đầu tư có thể là kết quả của việc các công ty đẩy nhanh mua sắm trước khi thuế quan được áp dụng, nhưng các nhà phân tích vẫn dự đoán chi tiêu cho AI sẽ tiếp tục tăng trong năm tới, dù chậm hơn. Nvidia dự báo doanh số bán hàng sẽ đạt 65 tỷ USD trong quý 4 năm nay, cao hơn dự báo của các nhà phân tích, và Bank of America nhận định Microsoft, Amazon, Alphabet và Meta sẽ chi thêm 404 tỷ USD cho đầu tư cơ bản trong năm 2026.

Nhìn trong dài hạn, cũng có hy vọng rằng AI sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bằng cách làm cho người lao động làm việc hiệu quả hơn, nhưng tác động này đến nay vẫn còn ở mức độ hạn chế.

Sự tăng giá của cổ phiếu AI, kéo theo thị trường chứng khoán Mỹ nói chung, cũng hỗ trợ nền kinh tế thông qua hiệu ứng tài sản - khuynh hướng của các hộ gia đình chi tiêu một phần của mỗi USD tài sản tăng thêm vào hàng hóa, dịch vụ từ du thuyền đến vé xem phim.

Ngân hàng JPMorgan Chase ước tính rằng giá cổ phiếu AI tăng đã thúc đẩy chi tiêu dùng của người Mỹ tăng 0,9%, tương đương 180 tỷ USD, trong năm qua. Mặc dù chỉ là một phần nhỏ trong mức tăng 5,6% của chi tiêu dùng trong 12 tháng kết thúc vào tháng 8, nhưng đóng góp đó đối với nền kinh tế vẫn quan trọng vì tiêu dùng chiếm khoảng 2/3 sản lượng kinh tế Mỹ hàng năm.

AI có tác động ở mức độ nhỏ hơn nhiều đến thị trường lao động. Các trung tâm dữ liệu đã xây xong chỉ sử dụng một số lượng ít nhân sự và tổng thể việc làm trong ngành công nghệ đã giảm kể từ năm 2022, trái ngược với thời bong bóng internet cuối những năm 1990. Nhưng trong một số ngành khác, sự bùng nổ AI đang thúc đẩy việc làm. Ví dụ, các trung tâm dữ liệu là điểm sáng cho việc làm trong ngành xây dựng, vốn đã bị cản trở bởi lãi suất cao, thị trường bất động sản yếu và chính sách siết chặt kiểm soát người nhập cư của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

NHỮNG RỦI RO ĐI KÈM

Xây dựng một trung tâm dữ liệu cần từ 100 đến 5.000 người - theo ông Ben Kaplan, Giám đốc điều hành nhóm công nghệ tiên tiến tại công ty thầu xây dựng Turner Construction. Các trung tâm dữ liệu hiện chiếm khoảng 35% lượng công việc tồn đọng của Turner tại Mỹ, tăng từ khoảng 13% cách đây 5 năm.

Thiếu hụt lao động có kỹ năng và vật liệu là một thách thức. Thời gian chờ đợi cho các máy phát điện, thiết bị chuyển mạch và các thiết bị khác trong một số trường hợp đã tăng lên hàng tháng. "Mỗi yếu tố của chuỗi cung ứng đều đang bị kéo căng”, ông Kaplan nói.

Sự phụ thuộc của nền kinh tế vào đầu tư AI đi kèm với những rủi ro. Tỷ lệ giá cổ phiếu/lợi nhuận (P/E) - một thước đo về mức độ đắt đỏ của giá cổ phiếu - đang ở gần mức cao kỷ lục. Nếu các dự báo lợi nhuận cao không thành hiện thực, giá cổ phiếu có thể giảm mạnh và đầu tư có thể chậm lại. Chỉ số S&P 500 đã giảm khoảng 2% tuần trước do lo ngại về bong bóng, mặc dù đã hồi phục trong tuần này.

Giá cổ phiếu giảm có thể kích hoạt hiệu ứng tài sản ngược: người Mỹ sẽ tiêu dùng ít hơn, có thể dẫn tới giảm doanh số bán hàng, lợi nhuận và có thể là việc làm của nhiều doanh nghiệp.

Biên bản cuộc họp chính sách tháng 10 của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cho thấy một số quan chức bày tỏ lo ngại về sự sụt giảm giá cổ phiếu, "đặc biệt là trong trường hợp có sự đánh giá lại đột ngột về khả năng của công nghệ liên quan đến AI”.

Nhà kinh tế trưởng của Barclays tại Mỹ, ông Jonathan Millar, ước tính rằng sự sụt giảm 20% đến 30% của thị trường chứng khoán nước này có thể làm giảm tăng trưởng GDP từ 1-1,5 điểm phần trăm trong khoảng 1 năm.

Nếu đầu tư AI ngừng tăng trưởng, tăng trưởng GDP sẽ giảm thêm 0,5 điểm phần trăm nữa - ông Millar ước tính. Còn nếu đầu tư AI giảm về 0, mức độ thiệt hại đối với tăng trưởng GDP sẽ là tròn 1 điểm phần trăm.

Với một nền kinh tế vốn đã suy yếu, khả năng suy thoái sẽ càng lớn nếu giá cổ phiếu và đầu tư AI suy sụp - ông Berezin nhận định. "Nếu thị trường lao động đã mong manh, và kết hợp với đó là một cú sốc đầu tư, kết quả sẽ là một cuộc suy thoái”, ông nói

Một rủi ro khác liên quan đến quy mô ngày càng tăng của việc vay mượn để đầu tư vào AI. Nợ của Oracle gần đây đã vượt mốc 100 tỷ USD sau khi công ty bán 18 tỷ USD trái phiếu, một phần có thể được sử dụng để tài trợ cho cơ sở hạ tầng AI. Các doanh nghiệp như CoreWeave - một công ty cho thuê trung tâm dữ liệu và cho thuê máy chủ - cũng đã vay mượn nhiều để đầu tư mở rộng.

Nếu doanh nghiệp không đạt được mức doanh thu cần thiết để trang trải các khoản nợ đó, các chủ nợ có thể bị ảnh hưởng, khiến cả thị trường nợ rung lắc theo - ông Berezin nói. Ông cho rằng nợ liên quan tới AI chưa đủ lớn tới mức gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính, nhưng cấu trúc của thị trường tài chính vốn dĩ rất phức tạp, mà ở đó, một lĩnh vực có thể gián tiếp ảnh hưởng đến lĩnh vực khác.