Thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ: Hướng đi bền vững cho ngành dệt may Việt Nam

Tự chủ nguyên phụ liệu cho sản xuất dệt may tạo nền tảng cho chuỗi cung ứng hoàn chỉnh, đáp ứng tiêu chuẩn xanh – sạch – bền vững. Đây chính là hướng đi lâu dài giúp dệt may Việt Nam nâng cao giá trị gia tăng và củng cố vị thế trên thị trường quốc tế.

Ngành hàng xuất khẩu chủ lực

Dệt may là một trong những ngành hàng xuất khẩu chủ lực và giữ vai trò quan trọng đối với sự tăng trưởng của nền kinh tế. Năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu ngành dệt may đạt 48 tỷ USD. Tuy vậy, khả năng nội địa hóa sản phẩm xuất khẩu dệt may của Việt Nam chưa lớn, chưa mang lại nhiều giá trị gia tăng cho hàng hóa. 

Các chuyên gia phân tích, mặc dù ngành dệt may đạt được những con số xuất khẩu ấn tượng, mỗi năm một kỷ lục mới nhưng thực chất chưa có một ngành sản xuất đúng nghĩa tức là sản xuất theo chuỗi với sự phát triển mạnh của công nghiệp hỗ trợ. Chỉ khi có sản xuất nội địa mạnh từ những khâu đầu tiên trong chuỗi thì giá trị gia tăng của một sản phẩm dệt may mới lớn và thực sự đóng góp cho sự phát triển toàn diện và bền vững của kinh tế Việt Nam.

Một trong chủ trương của các cơ quan quản lý Nhà nước và mong muốn của Hiệp hội Dệt may Việt Nam là thu hút vốn FDI vào phát triển khâu thượng nguồn, hướng tới tự chủ nguyên phụ liệu cho sản xuất. Tuy nhiên cho đến nay, định hướng cũng như mong muốn này chưa đạt kỳ vọng, phần lớn nguyên phụ liệu cho sản xuất doanh nghiệp dệt may trong nước vẫn phải nhập khẩu.

Một số doanh nghiệp ngành dệt may bày tỏ, hiện doanh nghiệp đang phải nhập khẩu khoảng 70% nguyên phụ liệu theo đó ngành dệt may cả nước nói chung nói riêng đều vướng phải tình trạng xuất sợi và nhập lại vải. Nguyên nhân của vấn đề này là bởi khâu dệt, nhuộm của chúng ta còn yếu, buộc phải nhập lượng lớn nguyên liệu vải để sản xuất. Ngành dệt may vẫn đang phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu, giá trị gia tăng thấp, chưa chủ động trong sản xuất.

Đẩy mạnh nội địa hóa ngành dệt may

Ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), Chủ tịch HĐQT Công ty CP Dệt may - Đầu tư - Thương mại Thành Công, cho biết, cần có chính sách khuyến khích sản xuất nguyên liệu trong nước. Khi giá nguyên liệu nội địa tiệm cận Trung Quốc, doanh nghiệp sẽ ưu tiên mua trong nước để vừa được hưởng lợi thuế, vừa kích thích ngành công nghiệp hỗ trợ. Tuy nhiên, để thực hiện được cần có sự hỗ trợ từ Chính phủ và cơ quan đàm phán quốc tế.

Đồng quan điểm, TS. Trần Du Lịch cho rằng, chính sách thuế đối ứng của Mỹ đang tạo áp lực để Việt Nam phải đẩy mạnh nội địa hóa ngành dệt may. Ông nêu ví dụ Trung Quốc có “thủ phủ dệt may” Ninh Ba, nơi hình thành cả chuỗi khép kín từ sợi, nhuộm đến may mặc. Việt Nam hoàn toàn có thể làm được điều tương tự, tập trung ở một vùng, chẳng hạn miền Trung, để tạo thành hệ sinh thái sản xuất. Vấn đề là cần có một lực lượng đứng ra tổ chức, điều phối, doanh nghiệp riêng lẻ không thể làm.

Ông Tùng cho biết từng đề xuất Chính phủ xây dựng chương trình phát triển công nghiệp dệt may, tập trung vào các khu công nghiệp chuyên ngành. Tuy nhiên, hiện chưa rõ cơ quan nào sẽ đứng ra triển khai. Điểm yếu của ngành vẫn là doanh nghiệp tự thân vận động, thiếu liên kết, trong khi các địa phương lại e ngại ô nhiễm sau những sự cố môi trường trước đây. Thực tế, công nghệ xử lý hiện nay đã có thể đáp ứng nhưng tâm lý e dè vẫn là rào cản.

Bên cạnh đó, khuyến khích đầu tư FDI nhưng cần xây dựng, bổ sung các nguyên tắc ưu đãi, nâng cao các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về sản phẩm, bảo vệ môi trường, tài nguyên và tiết kiệm năng lượng phù hợp với tiêu chuẩn của khu vực và thế giới.

Ngoài ra, theo các chuyên gia, chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may cần bảo đảm các vấn đề sau: Các khu công nghiệp tập trung sản xuất nguyên phụ liệu phải có đường giao thông thuận lợi, đồng thời gắn với hệ thống cảng biển; tạo liên kết chuỗi trong dệt nhuộm gắn với các nhà máy may trong khu vực, từ đó giảm thiểu chi phí vận chuyển, giảm giá thành sản phẩm; cần có cơ chế về tài chính, ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp đầu tư vào hệ thống xử lý nước thải.

Trong chính sách, đặc biệt là chiến lược phát triển ngành cũng cần phân rõ các vùng, địa phương trọng tâm trong quy hoạch các khu công nghiệp, các nhà máy xử lý nước thải để kêu gọi các nhà đầu tư thứ cấp đầu tư vào phần cung thiếu hụt… Để đáp ứng phần nào về nguồn nguyên phụ liệu, ngành dệt may đang phối hợp với Bộ Công Thương xây dựng một số khu công nghiệp dệt may lớn có hệ thống xử lý nước thải, bảo vệ môi trường đảm bảo tiêu chuẩn “xanh hóa” ngành dệt may.