Thói quen chi tiêu của người bình thường ở phương Tây đã thay đổi đáng kể trong hơn một trăm năm qua khi mua sắm quần áo. Ví dụ, từ năm 2002 đến 2003, người dân ở Mỹ chi trung bình 4% thu nhập cho quần áo, trong khi từ những năm 1934 đến 1946, quần áo chiếm 12% thu nhập của mọi người. Chi tiêu trung bình hiện tại cho mỗi mặt hàng ở Hoa Kỳ là 14,60 đô la. Đừng nghĩ rằng tất cả chúng ta đang tiêu thụ ít hơn. Trung bình, chỉ một người ở Anh sẽ thải ra 70 kg chất thải dệt may mỗi năm – tức là rất nhiều quần áo. Thời trang nhanh và giá rẻ cho thấy chúng ta đang chi tiêu ít hơn nhưng mua lại nhiều hơn.

Thống kê hàng quần áo ở Vương quốc Anh

• Một hộ gia đình ở Vương quốc Anh trung bình chi hơn 1.800 bảng Anh (1.700 bảng để mua quần áo + 130 bảng cho giặt là) mỗi năm.
• Mỗi hộ gia đình thải ra khoảng 1,5 tấn từ quần áo mới và quần áo hiện có của họ – lượng khí thải carbon tương đương với một chiếc ô tô hiện đại di chuyển trong 9,660 km
• 90% Dấu chân nước (water footprint) của quần áo ở Vương quốc Anh được sản xuất ở nước ngoài.
• Lượng CO2e do chúng ta giặt và sấy quần áo thải ra ở Anh bằng 10% lượng CO2e thải ra từ ô tô trên toàn quốc.

Bảng sau đây trình bày tóm tắt về lượng rác thải, nước và dấu chân carbon liên quan đến quần áo ở Vương quốc Anh mỗi năm:

Như chúng ta đã biết, lon nhôm có thể được tái chế và tạo thành lon mới, nhưng quần áo thì sao? Trên thực tế, chỉ 3% quần áo cũ của chúng ta được bán để tái chế và cải tạo thành hàng dệt may. Đây là một quá trình rất phức tạp và khó khăn, vì sợi tổng hợp được nấu chảy và tái chế lại có độ dài tương đương với sợi nguyên sinh, không bị giảm chất lượng. Quá trình này tạo ra nylon và polyester. Sản xuất rayon sử dụng ít năng lượng hơn so với sản xuất sợi tổng hợp mới (ít hơn 80% khí nhà kính).

Việc tái chế và cải tạo quần áo len hoặc bông thậm chí còn phức tạp hơn, khi thực tế phải kết hợp chúng với sợi nguyên sinh để đạt được chất lượng tốt mới có thể bán được trên thị trường.

Chất thải dệt trên khắp thế giới

Trung Quốc:

Nhu cầu đối với hàng dệt may tiếp tục tăng trên toàn thế giới, đặc biệt là ở Trung Quốc – quốc gia sản xuất phần lớn nguyên liệu được đưa vào các bãi chôn lấp.

Theo Xue et al. (2014), khoảng 3,5 đến 4% phế liệu trên thế giới là hàng dệt phế thải ở các thành phố của Trung Quốc. Hơn nữa, trong “Kế hoạch 5 năm lần thứ 12” được dự đoán rằng sản lượng hàng dệt phế thải sẽ vượt quá 100 triệu tấn ở Trung Quốc. Điều này có nghĩa là 70 triệu tấn sợi hóa học và 30 triệu tấn sợi tự nhiên sẽ được sử dụng.

Trung Quốc có 26 triệu tấn chất thải dệt may hàng năm, nhưng chỉ sử dụng chưa đến 2,6 triệu tấn (tức là 10%) mà không hề được tái sử dụng.

Đức:

Đức thu gom và tái chế 800.000 tấn (42%) hàng dệt phế thải hàng năm; 40% trong số này là quần áo đã qua sử dụng và 25% được sử dụng làm quần áo giặt.

Nhật Bản:

Nhật Bản tạo ra khoảng 1 triệu tấn phế liệu hàng dệt mỗi năm, nhưng chỉ có 120.000 tấn (12%) được thu gom và tái chế do họ không thể mở rộng dịch vụ thu gom phế liệu hàng dệt của mình.

Hoa Kỳ:

Có vẻ như người dân Hoa Kỳ nói chung chấp nhận việc mặc quần áo cũ. Hoa Kỳ tạo ra 1,2 triệu tấn chất thải dệt may hàng năm, chiếm 15% tổng doanh số bán quần áo của Hoa Kỳ. Hơn 50% số quần áo đã qua sử dụng này được quyên góp cho tổ chức từ thiện và 226.000 tấn hàng dệt phế thải được tái sử dụng hoặc tái chế.

Các giai đoạn khác nhau từ thượng nguồn đến hạ nguồn trong chuỗi cung ứng quần áo

Tác động của các nguồn tài nguyên được sử dụng trong sản xuất

Bắt đầu từ khâu đầu tiên trong chuỗi cung ứng, từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm cuối cùng: cung ứng hàng may mặc đóng góp 1/3 lượng phế thải; 3/4 tác động tới khí thải carbon; và dấu chân nước.

Sự tồn tại có ích của quần áo

Khoảng 30% quần áo trong tủ quần áo trung bình của Vương quốc Anh không được sử dụng và trị giá tổng cộng là 1.000 bảng Anh cho mỗi hộ gia đình, lên tới 30 tỷ bảng Anh, một trị giá khổng lồ trên khắp Vương quốc Anh. Nếu chúng ta mặc các mặt hàng quần áo thêm 9 tháng, nó sẽ giảm lượng rác thải, dấu chân carbon và dấu chân nước khoảng 20% đến 30% và sẽ giảm chi phí tài nguyên 5 tỷ bảng Anh (20%).

Tác động của việc giặt là tới môi trường

Giặt là tạo ra 1/4 lượng khí thải carbon của hộ gia đình. Nếu mỗi hộ gia đình giặt quần áo ở nhiệt độ thấp hơn, ít thường xuyên hơn và với khối lượng lớn hơn, thì mọi nhà sẽ tiết kiệm được 10 bảng Anh một năm và giảm 7% dấu chân carbon.

Tái sử dụng quần áo

Hiện tại, chỉ có 50% mặt hàng quần áo được tái sử dụng, trong đó 2/3 trong số này được đưa ra nước ngoài. Tuy nhiên, thống kê cho thấy 2/3 công chúng ở Anh mua hoặc nhận quần áo cũ, phản ánh một sự sẵn sàng của người dân Anh khi sử dụng lại quần áo cũ.

Bãi chôn lấp

Người Anh đang gửi 1/3 lượng quần áo đến bãi rác, nếu họ không làm điều này, vô hình chung họ sẽ tiết kiệm 140 triệu bảng Anh cho chính quyền địa phương, các tổ chức từ thiện và các tổ chức khác.

Hiện nay, số hàng may mặc được sản xuất trên toàn cầu, rơi vào khoảng 80 tỷ đến 150 tỷ đơn vị mỗi năm, trước khi cuộc khủng hoảng do Covid -19 xảy ra. “Báo cáo thị trường nguyên liệu và sợi được ưa chuộng năm 2020” cho thấy sản lượng sợi toàn cầu đã tăng gấp đôi trong 20 năm qua, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 111 triệu tấn vào năm 2019 và kết quả trước Covid-19 cho thấy tiềm năng tăng trưởng lên 146 triệu tấn vào năm 2030.

Có một sự thật rằng không phải tất cả sợi dệt đều được sử dụng trong thời trang, nhưng ước tính ít nhất một phần ba trong số đó được sử dụng, dựa trên khối lượng hàng may mặc mới được sản xuất trên toàn cầu.

Theo nghiên cứu của Reverse Resources, có tới 47% tổng lượng sợi đi vào chuỗi giá trị thời trang trở thành chất thải trong vô số các công đoạn sản xuất khác nhau từ xơ, sợi, vải cho đến quần áo .

Các chuyên gia hiện nay khẳng định rằng một nửa lượng phế thải kéo sợi và hầu hết các loại vải tồn dư và nguyên liệu từ các nhà máy may mặc có khả năng tái sử dụng cao đến mức chúng không được coi là “rác thải”. Sau đó, chúng ta có thể nói một cách thận trọng rằng ngành công nghiệp thời trang vẫn tạo ra 25% chất thải dệt cần được xử lý trước khi có thể được sử dụng lại như một nguồn tài nguyên cho vòng sản xuất thời trang tiếp theo. Hãy gọi đây là chất thải dệt có thể tái chế.

Từ 37 triệu tấn sợi được sử dụng trong thời trang và 25% trong số đó trở thành chất thải có thể tái chế, chúng ta có thể kết luận rằng tổng khối lượng chất thải dệt có thể tái chế công nghiệp ít nhất là khoảng 9 triệu tấn trên toàn cầu mỗi năm.

Sau đây là sơ đồ về chất thải do Reverse Resources thực hiện ở 20 quốc gia trên hơn 1200 nhà máy để đánh giá sơ bộ về các thành phần sợi và loại chất thải nào có sẵn trên thị trường tái chế dệt may toàn cầu.

Đây là lượng chất thải được tạo ra rất nhiều mỗi năm. Trong bối cảnh các công nghệ tái chế mới nổi đang tìm kiếm sự phù hợp tương ứng với nguồn nguyên liệu mà họ có thể sử dụng, chất thải sau công nghiệp là vẫn là một lợi ích tương đối thấp để thu hút các nhà đầu tư mở rộng quy mô sản xuất cho các loại sợi và vải tái chế để có thể bắt đầu thay thế nguyên liệu thô cho ngành thời trang và đóng vòng tuần hoàn.

Tất nhiên, rất nhiều chất thải này đã được tái chế. Câu hỏi đặt ra là có thực sự tìm ra vòng đời mới sẽ là tốt nhất cho chính nó hay không, công nghệ tái chế có phù hợp nhất và có thể biến nó trở thành nguyên liệu thô tốt nhất một lần nữa hay không? 80% chất thải có thể tái chế không được phân loại theo thành phần, chủng loại trong quá trình sản xuất và cần được phân loại thủ công. Khi được chuyển cho người thu gom và doanh nghiệp, 40% chất thải thực sự bị loại bỏ (chôn lấp hoặc đốt) do nhiễm bẩn quá cao hoặc không phù hợp với người mua do giá cả, vị trí hoặc thiếu hiểu biết về thị trường. Có nghĩa là phần lớn (~ 70%) chất thải dệt nhuộm sau công nghiệp có thể đang tìm thấy một vòng đời tiếp theo nhờ vào hệ thống thu gom và buôn bán. Tuy nhiên, chúng ta biết rằng hầu hết tất cả chất thải này đang chảy sang các ngành công nghiệp khác (công nghiệp cộng sinh), và không quay trở lại ngành thời trang như là một nguyên vật liệu thô cho các chu kỳ tiếp theo của vòng tuần hoàn sợi.

Các nhà khoa học ước tính có khoảng 11,9 triệu tấn rác thải hậu tiêu dùng được tạo ra chỉ tính riêng ở Hoa Kỳ (bao gồm quần áo, khăn trải giường, khăn tắm; không bao gồm giày dép, đồ nội thất, thảm), có nghĩa là 84 triệu tấn rác thải mỗi năm nếu chúng ta mở rộng quy mô này trên dân số toàn cầu với cùng một tỷ lệ tiêu thụ để đơn giản hóa việc tính toán. Nếu 30% trong số đó được thu gom riêng, trong đó một nửa có khả năng bán lại, chúng ta có thể ước tính rằng trên toàn cầu có thể cung cấp tối đa 12 triệu tấn chất thải hậu tiêu dùng cho ngành tái chế dệt may làm nguyên liệu. Tuy nhiên, chất thải hậu tiêu dùng là dòng sợi dệt rất không đồng nhất với một số lượng lớn và có rất nhiều các thách thức xung quanh việc thu gom, phân loại, xác định thành phần, logistics, v.v.

Với việc EU thúc đẩy việc thu gom riêng cho người hậu tiêu dùng cũng như các công nghệ mới nổi xung quanh việc xác định các thành phần của hàng may mặc trong phân loại thủ công, chúng ta sẽ bắt đầu thấy sự gia tăng của khối lượng hàng dệt may đồng nhất hơn được cung cấp ra thị trường trong những năm tới. Nhưng nếu mục tiêu của chúng ta là hỗ trợ các công nghệ tái chế hàng dệt thông minh mới nổi để khép lại vòng lặp rác thải thời trang và đạt 100% lượng rác thải lưu thông cho ngành vào năm 2030, thì chúng ta cần xem xét cả hai dòng chất thải hậu tiêu dùng và công nghiệp. Chúng ta cần phát triển thứ bậc của các dòng chất thải so với các công nghệ tốt nhất trên toàn cầu như một khái niệm tổng thể và có hệ thống.

Bài Trọng Nghĩa